Objawy

Objaw Raynauda (fenomen Raynauda, ang. Raynaud’s phenomenon, RP), opisany w XIX wieku przez francuskiego lekarza Maurice Raynauda, charakteryzuje się napadowym, przemijającym blednięciem, a następnie zasinieniem i zaczerwienieniem palców rąk lub stóp, najczęściej pod wpływem zimna lub stresu. Sporadycznie objawy mogą dotyczyć innych części ciała, takich jak: czubek nosa, małżowiny uszne, broda, czoło, czy brodawki sutkowe. Objawy kliniczne są wyrazem niedokrwienia spowodowanego skurczem naczyń i upośledzeniem przepływu krwi w wyniku zaburzeń funkcji lub struktury naczyń krwionośnych. Aczkolwiek przyczyny i mechanizmy tego zjawiska nie zostały do końca poznane i są niejednorodne, istotną rolę przypisuje się reakcji nadwrażliwości na czynniki fizyczne (zimno, wibracje), bądź emocjonalne. Niejednokrotnie przyczyny wystąpienia ataku są trudne do ustalenia.
Objaw Raynauda występuje pod postacią trzech kolejnych faz: zblednięcie z ochłodzeniem skóry, a nawet zaburzeniami czucia, następnie zasinienie z towarzyszącym bólem i drętwieniem oraz zaczerwienienie – jako wyraz czynnego przekrwienia z uczuciem gorąca, pieczenia, a nawet niewielkim obrzękiem.
Częstość występowania objawu Raynauda określa się na około 3-5%, przy czym występuje czterokrotnie częściej u kobiet (najczęściej między 15 a 45 rokiem życia), a także w chłodniejszych regionach klimatycznych.
Z uwagi na fakt, iż objaw Raynauda może towarzyszyć, a nawet wyprzedzać na wiele lat wystąpienie chorób, m.in. układowych chorób tkanki łącznej, wyróżnia się pierwotny (idiopatyczny) (bez współwystępowania innego schorzenia) oraz wtórny objaw Raynauda, występujący w przebiegu innych chorób.

Pierwotny objaw Raynauda, określany także chorobą Raynauda ma najczęściej łagodny i niepowikłany przebieg, a do owrzodzeń palców dochodzi rzadko i nie występują zmiany martwicze.
Postać wtórna objawu Raynauda (zespół Raynauda) występuje nie tylko w przebiegu układowych chorób tkanki łącznej, lecz także chorób naczyniowych (m.in. miażdżycy), chorób krwi (białaczki, czerwienica prawdziwa), endokrynologicznych (nadczynność tarczycy, cukrzyca), dermatologicznych (łuszczyca, owrzodzenia, martwica), w zespołach uciskowych (zespół cieśni nadgarstka), chorobach nowotworowych, jako następstwo działania czynników mechanicznych (wibracja, urazy mechaniczne), czy też stosowania leków, takich jak np. hormonalne środki antykoncepcyjne, a także pod wpływem niektórych związków chemicznych i metali ciężkich (ołów, chlorek winylu).

Z klinicznego punktu widzenia, różnicowanie pomiędzy pierwotnym i wtórnym objawem Raynauda odgrywa niezwykle ważną rolę, ze względu na możliwość wczesnego rozpoznania zaburzeń mikrokrążenia, będących u podłoża różnych stanów patologicznych, wymagających specjalistycznej diagnostyki i leczenia.